Salim Said
‘LEO ni siku ya Bajeti’, Zaidi ya Watanzania 40 milioni nchini kote wanaelekeza macho, masikio na hisia zao Mji Mkuu wa Tanzania Dodoma, ambako Waziri wa Fedha na Uchumi Mustapha Mkulo anasimama Bungeni kuisoma bajeti ya serikali kwa mwaka 2009/10.
Kila Mtanzania awe wa mjini au kijijini kuanzia mwanafunzi au mwalimu, mkulima au mfanyakazi, tajiri au masikini, mfugaji au mvuvi na hata mchimbaji madini au mfanyabiashara ana hamu na shauku ya kutaka kujua, iwapo bajeti hiyo itamkwamua kiuchumi, kijamii na kisiasa au itazidi kumdidimiza.
Aidha, mwelekeo huo wa bajeti ya 2009/10, unaonyesha serikali inatarajia kukusanya Sh9.5 trilioni ikilinganishwa na Sh7.3 trilioni za mwaka 2008/09, ambapo pato la ndani litachangia Sh5.1 trilioni, misaada na mikopo ya nje Sh3.2 trilioni na Sh1.2 trilioni zitatoka katika mapato mengine, huku matumizi ya kawaida yakitarajiwa kuwa Sh6.7 trilioni na maendeleo Sh2.8 trilioni.
Mtanzania wa kila rika na daraja ana hamu ya kujua ni mambo gani ambayo yamepewa kipaumbele katika bajeti ya mwaka huu, je ni masuala Mtambuka (cross cutting issues) au sekta mbalimbali za kiuchumi na kijamii.
Bajeti ya mwaka 2008/2009 ilitoa kipau mbele katika sekta nne kubwa ambazo ni elimu, miundombinu, kilimo na afya, swali ni je, bajeti ya mwaka huu ni sekta gani, zitapewa kipaumbele na kuongezewa gawiwo au fungu la fedha?
Wakati waziri Mkulo anasimama bungeni leo kwa muda wa masaa kadhaa kusoma kurasa, aya na maelfu ya maneno ya maelezo ya bajeti hiyo, jamii ya kitanzani inakabiliwa na changamoto kubwa ya athari ya mtikisiko wa kiuchumi unaoendelea kuikabili dunia.
Upepo unaonesha, bajeti ya mwaka huu inaakisi wazi kuwa, vipaumbele vitatu vya kwanza ni elimu sh1.7 trilioni 2009/10 kutoka sh1.4 mwaka jana, miundombinu sh1.0 trilioni mwaka huu kutoka sh973.3 bilioni mwaka Jana na kilimo iliyoongezewa fungu kutoka sh513 bilioni 2008/09 hadi sh666.9 bilioni 2009/10 sawa na ongezeko la asilimia 30.
Vipaumbele vingine ni afya sh963.0 bilioni kutoka sh910.8 bilioni mwaka jana, maji sh 347.3 bilioni mwaka huu kutoka sh231.6 mwaka jana na nishati.
Waziri Mkulo anasema, bajeti ya 2009/10 ni ya kilimo kwa kuwa mkazo utawekwa katika kuhakikisha serikali inaimarisha sekta ya hiyo, baada ya kuathirika mno na mtikisiko wa kiuchumi duniani, ikiwa na sura ya sekta mama ya kiuchumi na kijamii.
“Kwa Tanzania madhara ya mikisiko huo yamejitokeza katika kilimo, ambapo wauzaji wa mazao ya pamba, kahawa, katani, korosho na maua wameathirika kutokana na kuanguka kwa bei za bidhaa katika soko la dunia,” anasema Mkulo.
“Lakini serikali tayari imeanza kuinusuru nchi hasa sekta ya kilimo kutokana na athari za kuadimika kwa chakula duniani zilizochochewa na mtikisiko huo pamoja na hali mbaya ya hewa.”
Anasema, licha ya fungu la kilimo kuzidiwa na sekta nyingine mbili yani elimu na miundombinu, lakini mkazo mkubwa utawekwa katika kilimo kwa upekee, ili kuhakikisha mabadiliko yanapatikana katika sekta hiyo.
“Kauli mbiu ya bajeti ya 2009/10 ni ‘Kilimo Kwanza’ ambapo serikali itaweka mkazo katika kupanua na kuboresha kilimo kwa mapana yake, ikiwa ni pamoja na kuhakikisha upatikanaji wa mbolea, madawa, mbegu bora, zana za kilimo, huduma za ugani na mikopo nafuu kwa ajili ya kilimo,” anasema Mkulo.
Waziri Mkulo anasisitiza, “katika bajeti ya 2009/10 serikali itahakikisha kupanua miradi ya kilimo cha umwagiliaji, lengo ikiwa ni kuwahikikishia watanzania upatikanaji wa chakula cha kutosha na kuongeza uzalishaji na ubora wa mazao ya biashara.”
Anasema, serikali pia katika bajeti hiyo, itaongeza kasi ya utekelezaji wa Mpango wa Maendeleo ya Sekta ya Kilimo (ASDP) na mikakati ya kukabilaina na athari za kuporomoka kwa uchumi wa dunia, hususan katika sekta ya kilimo.
Ili kuthibitisha nia ya dhati ya serikali katika kuimarisha sekta ya Kilimo Mkulo anasema, “kwa mwaka huu wa bajeti wataongeza wigo wa upatikanaji wa mikopo, hususan katika sekta ya kilimo kwa kuanzisha benki ya Kilimo na ya Wanawake ili kuongeza uzalisaji wa mazao ya chakula.”
Kabla ya Mkulo kusema haya, serikali ilishaanza kuchukua hatua mbalimbali za kuhakikisha inaboresha sekta ya kilimo nchini, ambapo Waziri Mkuu Mizengo Kayanza Peter Pinda alipiga marufuku uendeshaji wa semina, warsha na makongamano na ununuzi wa magari ya kifahari ya serikali, ili kupunguza matumizi mabaya ya fedha za umma.
Badala yake anataka fedha hizo zitumike katika kununulia matrekta na kuyasambaza katika maeneo muhimu ya kilimo nchini, ili kuimarisha sekta hiyo na kuwaondoa wakulima katika kilimo cha jembe la mkono na kuwapeleka katika kilimo cha biashara.
Pinda anasema atahakikisha, analibeba ipasavyo suala la kuleta mageuzi katika kilimo kwa kuhakikisha upatikanaji wa matrekta kwa wakulima na kusisitiza, wizara na idara nyingine za serikali hazina budi kuimba wimbo mmoja wa ‘Kilimo Kwanza’, hadi yapatikane mageuzi katika sekta hiyo.
Pamoja na hayo ya Pinda, Rais Jakaya Kikwete naye aliitangaza baadhi ya mikoa kuwa ni maeneo muhimu kwa kilimo ambayo ni pamoja kuutangaza mkoa wa Morogoro kuwa ghala la taifa la chakula.
Aidha, Rais Kikwete anasema taifa limepata mafanikio makubwa katika sekta ya elimu nchini ambapo wamefanikiwa kujenga shule ya sekondari katika kila kata na nyengine zikiwa na shule zaidi ya moja na ndio mana mkazo sasa ukawekwa katika kilimo.
Lakini baadhi ya wabunge nao wanazipokeaje juhudi hizi za serikali katika kuhakikisha upatikanaji wa chakula na upanuzi na uimarishaji wa sekta ya kilimo chini ya mwevuli wa kauli mbiu ya ‘Kilimo Kwanza’?
Omar Saddiq mbunge wa Mvomero (CCM) anahoji namna serikali inavyoyafanyia kazi maeneo ya vipaumbele vya bajeti, akidai hadi sasa kila mwaka serikali inatangaza vipau mbele, lakini hajaridhika na namna vinavyofanyiwa kazi.
“Taifa haliwezi kujinasua hata kidogo kiuchumi na kijamii bila ya viwanda, hivyo serikali inatakiwa kuandaa mkakati maalum wa kuanzisha, kufufua na kuboresha viwanda vya ndani,” anasema Saddiq na kusisitiza:
“Haya matarakimu ya serikali imetenga fedha kiasi gani hayana maana kwa mwananchi wa kawaida na wala hana habari nayo, anachohitaji ni kupata maisha bora. Mkazo wa ajira katika sehemu nyeti za kilimo, elimu, afya na miundombinu lazima uwekwe.”
Monica Mbega (CCM) kwa upande wake analia na watoa mikopo wanavyowakandamiza na kuwazidishia umasikini wakopaji wadogowadogo kwa kuwatoza kiwango kikubwa cha riba na kuhoji.
“Je wataalamu wetu wa Wizara ya Fedha na Uchumi pamoja na Benki Kuu ya Tanzania (BoT), wanafanya nini ili kuhakikisha watu wengi wanapata mikopo tena kwa riba na masharti nafuu kwa ajili ya kuongeza shughuli za kilimo kama sekta ya kiuchumi nchini.”
Anafafanua, Wizara ya Fedha na Uchumi na Wizara ya Kilimo na Mifugo ni wizara zinazotegemeana sana, lakini hajui ni kwa kiwango gani zinashirikiana, ili kuhakikisha vocha za mbolea zinawafikia wakulima kwa wakati.
“Naomba wizara hizi zishirikiane kwa karibu ili kuhakikisha vocha za mbolea zinawafikia wananchi mapema mwezi Agosti, ili mvua za vuli zikianza zikute tayari mbolea imemfikia mkulima,” anaomba Mbega.
Naye, Devotha Likokola viti maalum (CCM) anasema, duniani kote Benki Kuu zinasimamia shughuli za Makbwela (microfinance), lakini anahoji BoT inafanya kazi gani?
Dk. Mreru Omar mbunge wa Morogoro Mjini (CCM) anasema, Rufiji na Morogoro ni maeneo muhimu kwa kilimo na kwamba yanaweza kuliokoa taifa kwa muda mfupi.
“Hatutaki mbolea sisi, tunachohitaji ni vitendea kazi, ukituletea mbolea unaharibu rasilimali. Sisi tuletee matrekta, mbegu bora na wataalamu na ndio mana rais Kikwete, akautangaza mkoa wetu wa Morogoro kuwa ghala la taifa la chakula, anasema Dk. Mzeru.
Juma Siraju Kaboyonga mbunge wa Tabora Mjini (CCM) anasema,“Tukubali tusikubali lakini riba katika mabenki na taasisi za fedha nchini ni tatizo na kikwazo kwa maeneleo ya kilimo. Sisi tukiweka fedha benki riba yake ni asilimia 3, lakini ukikopa ni asilimia 18 hadi 20.”
Anashauri, “Tuache kutumia fedha za umma katika kusafirisha warembo na timu za mpira nje ya nchi kwa gharama kubwa, badala yake tupeleke fedha hizo katika kilimo.”
Kaboyonga anaonesha hofu yake kuhusu kauli mbiu ya ‘Kilimo Kwanza’ akisema, “Hiyo ni misemo tu ya kisiasa, lakini kinachohitajika ni utendaji na ufanisi.”
“Zimepita nyingi kama hizo ikiwa ni pamoja na ‘Kilimo ni uti wa Mgongo, Siasa ni Kilimo, Kilimo ni Sekta Kiongozi na sasa Kilimo kwanza’. Tunahitaji uwezeshwaji na ufanisi wala si misemo ya kisiasa.”
Kila Mtanzania awe wa mjini au kijijini kuanzia mwanafunzi au mwalimu, mkulima au mfanyakazi, tajiri au masikini, mfugaji au mvuvi na hata mchimbaji madini au mfanyabiashara ana hamu na shauku ya kutaka kujua, iwapo bajeti hiyo itamkwamua kiuchumi, kijamii na kisiasa au itazidi kumdidimiza.
Aidha, mwelekeo huo wa bajeti ya 2009/10, unaonyesha serikali inatarajia kukusanya Sh9.5 trilioni ikilinganishwa na Sh7.3 trilioni za mwaka 2008/09, ambapo pato la ndani litachangia Sh5.1 trilioni, misaada na mikopo ya nje Sh3.2 trilioni na Sh1.2 trilioni zitatoka katika mapato mengine, huku matumizi ya kawaida yakitarajiwa kuwa Sh6.7 trilioni na maendeleo Sh2.8 trilioni.
Mtanzania wa kila rika na daraja ana hamu ya kujua ni mambo gani ambayo yamepewa kipaumbele katika bajeti ya mwaka huu, je ni masuala Mtambuka (cross cutting issues) au sekta mbalimbali za kiuchumi na kijamii.
Bajeti ya mwaka 2008/2009 ilitoa kipau mbele katika sekta nne kubwa ambazo ni elimu, miundombinu, kilimo na afya, swali ni je, bajeti ya mwaka huu ni sekta gani, zitapewa kipaumbele na kuongezewa gawiwo au fungu la fedha?
Wakati waziri Mkulo anasimama bungeni leo kwa muda wa masaa kadhaa kusoma kurasa, aya na maelfu ya maneno ya maelezo ya bajeti hiyo, jamii ya kitanzani inakabiliwa na changamoto kubwa ya athari ya mtikisiko wa kiuchumi unaoendelea kuikabili dunia.
Upepo unaonesha, bajeti ya mwaka huu inaakisi wazi kuwa, vipaumbele vitatu vya kwanza ni elimu sh1.7 trilioni 2009/10 kutoka sh1.4 mwaka jana, miundombinu sh1.0 trilioni mwaka huu kutoka sh973.3 bilioni mwaka Jana na kilimo iliyoongezewa fungu kutoka sh513 bilioni 2008/09 hadi sh666.9 bilioni 2009/10 sawa na ongezeko la asilimia 30.
Vipaumbele vingine ni afya sh963.0 bilioni kutoka sh910.8 bilioni mwaka jana, maji sh 347.3 bilioni mwaka huu kutoka sh231.6 mwaka jana na nishati.
Waziri Mkulo anasema, bajeti ya 2009/10 ni ya kilimo kwa kuwa mkazo utawekwa katika kuhakikisha serikali inaimarisha sekta ya hiyo, baada ya kuathirika mno na mtikisiko wa kiuchumi duniani, ikiwa na sura ya sekta mama ya kiuchumi na kijamii.
“Kwa Tanzania madhara ya mikisiko huo yamejitokeza katika kilimo, ambapo wauzaji wa mazao ya pamba, kahawa, katani, korosho na maua wameathirika kutokana na kuanguka kwa bei za bidhaa katika soko la dunia,” anasema Mkulo.
“Lakini serikali tayari imeanza kuinusuru nchi hasa sekta ya kilimo kutokana na athari za kuadimika kwa chakula duniani zilizochochewa na mtikisiko huo pamoja na hali mbaya ya hewa.”
Anasema, licha ya fungu la kilimo kuzidiwa na sekta nyingine mbili yani elimu na miundombinu, lakini mkazo mkubwa utawekwa katika kilimo kwa upekee, ili kuhakikisha mabadiliko yanapatikana katika sekta hiyo.
“Kauli mbiu ya bajeti ya 2009/10 ni ‘Kilimo Kwanza’ ambapo serikali itaweka mkazo katika kupanua na kuboresha kilimo kwa mapana yake, ikiwa ni pamoja na kuhakikisha upatikanaji wa mbolea, madawa, mbegu bora, zana za kilimo, huduma za ugani na mikopo nafuu kwa ajili ya kilimo,” anasema Mkulo.
Waziri Mkulo anasisitiza, “katika bajeti ya 2009/10 serikali itahakikisha kupanua miradi ya kilimo cha umwagiliaji, lengo ikiwa ni kuwahikikishia watanzania upatikanaji wa chakula cha kutosha na kuongeza uzalishaji na ubora wa mazao ya biashara.”
Anasema, serikali pia katika bajeti hiyo, itaongeza kasi ya utekelezaji wa Mpango wa Maendeleo ya Sekta ya Kilimo (ASDP) na mikakati ya kukabilaina na athari za kuporomoka kwa uchumi wa dunia, hususan katika sekta ya kilimo.
Ili kuthibitisha nia ya dhati ya serikali katika kuimarisha sekta ya Kilimo Mkulo anasema, “kwa mwaka huu wa bajeti wataongeza wigo wa upatikanaji wa mikopo, hususan katika sekta ya kilimo kwa kuanzisha benki ya Kilimo na ya Wanawake ili kuongeza uzalisaji wa mazao ya chakula.”
Kabla ya Mkulo kusema haya, serikali ilishaanza kuchukua hatua mbalimbali za kuhakikisha inaboresha sekta ya kilimo nchini, ambapo Waziri Mkuu Mizengo Kayanza Peter Pinda alipiga marufuku uendeshaji wa semina, warsha na makongamano na ununuzi wa magari ya kifahari ya serikali, ili kupunguza matumizi mabaya ya fedha za umma.
Badala yake anataka fedha hizo zitumike katika kununulia matrekta na kuyasambaza katika maeneo muhimu ya kilimo nchini, ili kuimarisha sekta hiyo na kuwaondoa wakulima katika kilimo cha jembe la mkono na kuwapeleka katika kilimo cha biashara.
Pinda anasema atahakikisha, analibeba ipasavyo suala la kuleta mageuzi katika kilimo kwa kuhakikisha upatikanaji wa matrekta kwa wakulima na kusisitiza, wizara na idara nyingine za serikali hazina budi kuimba wimbo mmoja wa ‘Kilimo Kwanza’, hadi yapatikane mageuzi katika sekta hiyo.
Pamoja na hayo ya Pinda, Rais Jakaya Kikwete naye aliitangaza baadhi ya mikoa kuwa ni maeneo muhimu kwa kilimo ambayo ni pamoja kuutangaza mkoa wa Morogoro kuwa ghala la taifa la chakula.
Aidha, Rais Kikwete anasema taifa limepata mafanikio makubwa katika sekta ya elimu nchini ambapo wamefanikiwa kujenga shule ya sekondari katika kila kata na nyengine zikiwa na shule zaidi ya moja na ndio mana mkazo sasa ukawekwa katika kilimo.
Lakini baadhi ya wabunge nao wanazipokeaje juhudi hizi za serikali katika kuhakikisha upatikanaji wa chakula na upanuzi na uimarishaji wa sekta ya kilimo chini ya mwevuli wa kauli mbiu ya ‘Kilimo Kwanza’?
Omar Saddiq mbunge wa Mvomero (CCM) anahoji namna serikali inavyoyafanyia kazi maeneo ya vipaumbele vya bajeti, akidai hadi sasa kila mwaka serikali inatangaza vipau mbele, lakini hajaridhika na namna vinavyofanyiwa kazi.
“Taifa haliwezi kujinasua hata kidogo kiuchumi na kijamii bila ya viwanda, hivyo serikali inatakiwa kuandaa mkakati maalum wa kuanzisha, kufufua na kuboresha viwanda vya ndani,” anasema Saddiq na kusisitiza:
“Haya matarakimu ya serikali imetenga fedha kiasi gani hayana maana kwa mwananchi wa kawaida na wala hana habari nayo, anachohitaji ni kupata maisha bora. Mkazo wa ajira katika sehemu nyeti za kilimo, elimu, afya na miundombinu lazima uwekwe.”
Monica Mbega (CCM) kwa upande wake analia na watoa mikopo wanavyowakandamiza na kuwazidishia umasikini wakopaji wadogowadogo kwa kuwatoza kiwango kikubwa cha riba na kuhoji.
“Je wataalamu wetu wa Wizara ya Fedha na Uchumi pamoja na Benki Kuu ya Tanzania (BoT), wanafanya nini ili kuhakikisha watu wengi wanapata mikopo tena kwa riba na masharti nafuu kwa ajili ya kuongeza shughuli za kilimo kama sekta ya kiuchumi nchini.”
Anafafanua, Wizara ya Fedha na Uchumi na Wizara ya Kilimo na Mifugo ni wizara zinazotegemeana sana, lakini hajui ni kwa kiwango gani zinashirikiana, ili kuhakikisha vocha za mbolea zinawafikia wakulima kwa wakati.
“Naomba wizara hizi zishirikiane kwa karibu ili kuhakikisha vocha za mbolea zinawafikia wananchi mapema mwezi Agosti, ili mvua za vuli zikianza zikute tayari mbolea imemfikia mkulima,” anaomba Mbega.
Naye, Devotha Likokola viti maalum (CCM) anasema, duniani kote Benki Kuu zinasimamia shughuli za Makbwela (microfinance), lakini anahoji BoT inafanya kazi gani?
Dk. Mreru Omar mbunge wa Morogoro Mjini (CCM) anasema, Rufiji na Morogoro ni maeneo muhimu kwa kilimo na kwamba yanaweza kuliokoa taifa kwa muda mfupi.
“Hatutaki mbolea sisi, tunachohitaji ni vitendea kazi, ukituletea mbolea unaharibu rasilimali. Sisi tuletee matrekta, mbegu bora na wataalamu na ndio mana rais Kikwete, akautangaza mkoa wetu wa Morogoro kuwa ghala la taifa la chakula, anasema Dk. Mzeru.
Juma Siraju Kaboyonga mbunge wa Tabora Mjini (CCM) anasema,“Tukubali tusikubali lakini riba katika mabenki na taasisi za fedha nchini ni tatizo na kikwazo kwa maeneleo ya kilimo. Sisi tukiweka fedha benki riba yake ni asilimia 3, lakini ukikopa ni asilimia 18 hadi 20.”
Anashauri, “Tuache kutumia fedha za umma katika kusafirisha warembo na timu za mpira nje ya nchi kwa gharama kubwa, badala yake tupeleke fedha hizo katika kilimo.”
Kaboyonga anaonesha hofu yake kuhusu kauli mbiu ya ‘Kilimo Kwanza’ akisema, “Hiyo ni misemo tu ya kisiasa, lakini kinachohitajika ni utendaji na ufanisi.”
“Zimepita nyingi kama hizo ikiwa ni pamoja na ‘Kilimo ni uti wa Mgongo, Siasa ni Kilimo, Kilimo ni Sekta Kiongozi na sasa Kilimo kwanza’. Tunahitaji uwezeshwaji na ufanisi wala si misemo ya kisiasa.”
No comments:
Post a Comment